Porady kuchenne

Produkty zbożowe

Produkty zbożowe

Są bogate w składniki odżywcze. Produkty zbożowe, zwłaszcza te z pełnego przemiału powinny zająć ważne miejsce w naszej codziennej diecie. To produkty powstałe ze zbóż takich jak pszenica, jęczmień, żyto, owies, ryż czy kukurydza. Do produktów zbożowych zalicza się mąkę, pieczywo, kasze, ryż, makaron oraz płatki.

Kasza

Kasze w zależności od rodzaju otrzymywane są z przemiału ziarna zbóż. Najcenniejsze są kasze grube czyli całe krupy, ponieważ nie naruszona zostaje jej otoczka bogata w witaminy B1, B2, B6 i PP oraz w kwas foliowy, fosfor, żelazo, cynk, mangan, miedź i krzem. Pod względem właściwości odżywczych kasze przewyższają ziemniaki, ryż i makaron. Zalety kasz są duże, począwszy od wartości odżywczej (100g produktu to ok. 350 kcal), dużej zawartości błonnika witamin i minerałów. Kasze zawierają też dużo skrobi i mają niski indeks glikemiczny, dzięki czemu na długo pozostawiają w żołądku uczucie sytości.

Rodzaje kasz (według wartości odżywczej):

1.gryczana – wytwarzana z gryki. Występuje najczęściej w formie palonej, ale bywa też niepalona. Jest najzdrowszą z kasz. Zawiera sporo białka, witaminy B1, PP oraz żelazo, wapń, fosfor, magnez i potas. Kaloryczność: 359 kcal/100g.

2.jaglana – to jedna z najstarszych kasz. Powstaje z prosa. Posiada dużo skrobi (aż 65%), znacznie mniej błonnika niż gryczana. Nie zawiera za to glutenu, dlatego z powodzeniem mogą ją spożywać osoby na diecie bezglutenowej. Obfituje w witaminy z grupy B, lecytynę  i sole mineralne. Jest zasadotwórcza, wyrównuje równowagę kwasowo-zasadową w organizmie. Zawiera dużo krzemu, dzięki temu korzystnie wpływa na stan skóry i paznokci. Pomocna przy przeziębieniach i nieżytach górnych dróg oddechowych, gdyż wyciąga z organizmu wilgoć. Kaloryczność: 355 kcal/100 g.

3.jęczmienna – powstaje z jęczmienia. Występuje w trzech odmianach: pęczak czyli cale ziarna, perłowa (mazurska) oraz łamana tzw. wiejska. Największą wartość odżywczą ma pęczak. Polecana jest osobom przewlekle chorych na cukrzycę i z niewydolnością krążenia. Kaloryczność: 358 kcal/100 g, pęczak 381 kcal/100g.

4.owsiana – powstaje z owsa. Występuje w formie krupy czyli całych ziaren i jako łamana. Kaloryczność: 198 kcal/100g.

5.manna – powstaje ze zmielonych ziaren pszenicy. Jest najmniej odżywczą kaszą ale za to bardzo popularną kaszą, zwłaszcza wśród dzieci. Zawiera gluten ale też dużo jodu. Kaloryczność: 353 kcal/100g.

6.kukurydziana – produkowana z ziaren kukurydzy. Zawiera dużo błonnika, witamin B1, PP oraz beta-karotenu. Posiada lekko gorzkawy smak. Pomocna przy problemach z żołądkiem i trzustką. Kaloryczność: 300 kcal/100g., błyskawiczna 393 kcal/100g.

7.kuskus – otrzymuje się ją z pszenicy twardej – durum. Jest bardzo energetyczna. Wystarczy zalać ją wrzątkiem. Kaloryczność: 358 kcal/100 g.

8.Quinoa – powstaje z komosy ryżowej. Uprawia się ją w Ameryce Południowej. Podobnie jak kasza jaglana nie zawiera glutenu. Zawiera bardzo dużo wapnia. Stanowi też źródło fosforu, żelaza, witamin z grupy B i witaminy E. Kaloryczność: 427 kcal/100g.

Jak gotować kasze?

Przed gotowaniem grube kasze należy wypłukać w letniej wodzie, aby oczyścić z piasku czy kurzu. Drobnych kasz się nie płucze, gdyż spowoduje to rozklejenie skrobi. Chyba, że chcemy mieć kaszę rozklejaną.

Na sypko  – zwykle gotuje kasz grube gryczaną lub jęczmienną. Do garnka z gotująca wodą i kaszą dodaje się trochę tłuszczu (1 łyżkę masła lub oleju na 1 szklankę kaszy). Kaszę gotuje się zwykle ok. 20-30 minut, pod przykryciem na małym ogniu. Po tym czasie kasza powinna wchłonąć wodę. Jeśli będzie jeszcze twarda można wstawić garnek do nagrzanego piekarnika na pół godziny by „doszła”.aby kasza była bardziej sypka należy przed gotowaniem zatrzeć ją białkiem jajka. Następnie kaszę wkładamy na ok. 20 minut do piekarnika nagrzanego to temp. 70 stopni i suszymy. Potem  rozkruszamy i gotujemy.

Na gęsto – dodaje się więcej wody do gotowania

Rozklejone rzadkie – gotuje się bardzo wolno ciągle mieszając. Do gotowania kaszy w ten sposób musi być sześć razy więcej wody w stosunku do kaszy.

Rodzaj kaszyGotowanie na sypkoGotowanie na gęstoWarto wiedzieć
KrakowskaSzklanka kaszy – 2 szklanki wodySzklanka kaszy – 4 szklanki wodyAby otrzymać kostki kaszy, rozsmarujmy na blasze ugotowaną na gęsto, a gdy ostygnie, pokrójmy.
GryczanaSzklanka kaszy – 2 szklanki wodyKasza mocniej palona jest bardziej sypka.
JaglanaSzklanka kaszy – 2,5 szklanki wodySzklanka kaszy – 3,5 szklanki wodyAby pozbawić kaszę goryczki, najpierw wrzucamy ją na wrzątek, zagotowujemy, odcedzamy.
Jęczmienna perłowaSzklanka kaszy – 2,5 szklanki wodySzklanka kaszy – 3,5 szklanki wody
Jęczmienna mazurska, wiejskaSzklanka kaszy – 2,5 szklanki wodySzklanka kaszy – 3,5 szklanki wody
PęczakSzklanka kaszy – 3 szklanki wody
MannaSzklanka kaszy – 4 szklanki wodyAby otrzymać kostki kaszy, rozsmarujmy na blasze ugotowaną na gęsto, a gdy ostygnie, pokrójmy.

Ryż

Pochodzi z Chin, gdzie uprawiano go już 7500 lat p.n.e. Ryż zawiera dużo białka i węglowodanów, zaś niewiele tłuszczu. Bogaty jest w witaminy z grupy B, witaminę E i błonnik pokarmowy. Zawiera też sporo potasu, magnez, żelazo, wapń, kwas foliowy, fosfor, mangan, fluor, cynk,  selen i kobalt. Ryż łagodzi stany zapalne błony śluzowej żołądka i jelit, alergie (nie zawiera glutenu). Wzmacnia układ nerwowy. Poprawia trawienie i usuwa zaparcia.  Ze względu na kształt ryż dzieli się na krótkoziarnisty (kotlety, gołąbki, desery), średnioziarnisty (uniwersalny) i długoziarnisty (risotto, sałatki, do mięs).

Rodzaje ryżu:

1. brązowy (naturalny) – jest najzdrowszy i najmniej przetworzony. Zawiera 4 razy więcej błonnika niż biały ryż oraz więcej witamin. Wymaga dłuższego gotowania (ok. 40 minut). Kaloryczność: 322 kcal/100g.

2.  biały –  uniwersalny, nadaje się do większości potraw. Kaloryczność: 353 kcal/100 g.

3. paraboliczny – ryż, który poddano wysokiemu ciśnieniu i polerowaniu, zachowując przy tym składniki odżywcze.

4. ryż jaśminowy – ma charakterystyczny aromat kwiatu jaśminu. Nadaje się do wielu potraw i deserów.

5. ryż basmati – jest bardzo aromatyczny, po ugotowaniu nie skleja się. Doskonały do smażenia, sałatek i zapiekanek. To jeden z najlepszych gatunków ryżu. Kaloryczność: 344 kcal/100g.

6. błyskawiczny – jest wstępnie podgotowany  i drugi raz wysuszony, przez co gotuje się tylko kilka minut. Kaloryczność: 377 kcal/100 g.

7. ryż dziki – posiada orzechowy smak. Dobrze komponuje się z owocami morza i rybami oraz potrawami kuchni orientalnej. Kaloryczność 347 kcal.100g.

Jak gotować ryż?

Ryż gotuje się w osolonej wodzie (1 szklanka ryżu /1,5 szklanki wody)  przez 15-40 minut w zależności od gatunku ryżu. Można też przyrządzić ryż na mleku.

ryż biały – 15-20 minut,

ryż paraboiled – 12-18 minut.

ryż basmati –  10-12 minut.

ryż brązowy naturalny – 35-40 minut.

Pieczywo

Podstawowymi składnikami chleba jest mąka, zakwas oraz woda. Chleb wypieka się z mąki razowej, żytniej bądź pszennej. Czasem dodaje się też ziarna, jak sezam, siemię lniane, pestki dyni lub słonecznik. Obecnie coraz rzadziej można trafić na chleb wypiekany na naturalnym zakwasie. Najczęściej zastępuje się go drożdżami. Dodaje się również polepszacze piekarskie, które sprawiają, że pieczywo jest miękkie i chrupiące, jednakże szybciej się psuje. Często też stosuje się karmel naturalny (E- 150a), który poprawia smak i aromat chleba.

Najzdrowsze jest pieczywo z mąki razowej nieoczyszczonej, która jest bogata w minerały (m in. żelazo, miedź, cynk, mangan, magnez), a takze witaminy z grupy B, witaminę E oraz błonnik pokarmowy.

Rodzaje chleba:

1. razowy (z mąki razowej) – uchodzi za najzdrowszy. Jest bogaty w minerały, witaminy z grupy B i błonnik. Kaloryczność : 1 kromka (50g) – 98 kcal.

2. mieszany (pszenno-żytni) – najbardziej popularny; wypieka się go mąki oczyszczonej, zawiera znacznie mniej błonnika i minerałów od razowca. Zalecany dla małych dzieci i osób starszych. Kaloryczność: 1 kromka (50g) – 102 kcal.

3. żytni (z mąki żytniej) – wytwarza się go z mąki żytniej jasnej lub ciemnej. Może zawierać do 15 % mąki pszennej. Najczęściej piecze się żytni razowy, sitkowy lub pytlowy. Kaloryczność: 1 kromka (50g) – 110 kcal.

4. pszenny (biały, bułki, grahamki) – najmniej odżywczy, wypieka się go z mąki przetworzonej. Jedzony w nadmiarze tuczy i zakwasza organizm. Polecane osobom cierpiącym na nadkwaśność żołądka. Kaloryczność: 1 kromka (50g) – 108 kcal.

5. pieczywo chrupkie (Wasa). Kaloryczność: 1 kromka (50 g) – 186 kcal.

6. chleb tostowy – zawiera ekstrakt słodowy, polepszacz oraz środek antypleśniowy. Jest pasteryzowany. Wytwarza się go z mąki pszennej albo pełnoziarnistej. Kaloryczność: 1 kromka (30g) – 92 kcal. Chleba tostowego pełnoziarnisty – 1 kromka (23 g) zawiera 57 kcal

7. pumpernikiel – wyrabia się go z mąki z pełnego przemiału, z dodatkiem miodu i słodu. Jest to ciemny chleb razowy, dość twardy. Zawiera sporo błonnika i jest polecany osobom będącym na diecie odchudzającej. Pumpernikiel ma długi termin przydatności. Kaloryczność: 1 kromka (40g) – 96 kcal.

Makaron

Makaron pochodzi prawdopodobnie z Chin. Do Europy został sprowadzony przez weneckiego podróżnika Marco Polo. Makaron jest źródłem głównie węglowodanów (70%) oraz białka (11%). Najzdrowszy jest makaron pełnoziarnisty, gdyż zawiera najwięcej składników odżywczych, jak: błonnik, niacyna, kwas foliowy, fosfor, potas, magnez, cynk oraz żelazo. Makaron obniża ryzyko nowotworu piersi, raka prostaty i cukrzycy typu II. Ponadto dodawany do potrawy pomaga obniżyć indeks glikemiczny (IG), dzięki czemu dłużej czujemy się syci i nie występuje gwałtowny wyrzut insuliny.

W zależności od rodzaju mąki wyróżnia się makarony pszenne, pełnoziarniste, z mąki durum, kukurydziany, ryżowy, orkiszowo- gryczane, jęczmienne oraz sojowe.

Podstawowe rodzaje makaronu (w zależności od kształtu):

◆ cannelloni (rurki makaronowe, które nadziewa się farszem mięsnym bądź warzywnym i zapieka)

◆ spaghetti (do sosów)

◆ muszelki (do zapiekanek)

◆ lasagne (do potrawy lasagne – płaty makaronu przekładane mięsem i sosem beszamelowym)

◆ nitki (do zup)

◆ rurki (penne) (do zapiekanek)

◆ świderki (do sałatek, zup i potraw z warzywami)

◆ kokardki (do sosów serowych i sałatek)

◆ łazanki (do zup i łazanek)

Jak gotować makaron?

Makaron gotuje się w dużej ilości osolonej wody, od kilku do kilkunastu minut w zależności, do rodzaju i grubości makaronu. Najsmaczniejszy jest makaron al dente, czyli gotowany na pół twardo. Nie można dopuścić do rozgotowania makaronu. Staje się on wtedy kleisty i mało smaczny. Po ugotowaniu makaron należy odcedzić. Jeśli przeznaczamy go so sałatki, należy wówczas przelać go zimną wodą.

Kaloryczność:

Makaron bezjajeczny 368 kcal/100g

Makaron dwujajeczny 364 kcal/100g

Makaron czterojajeczny 383 kcal/100g

Mąka

Powstaje w wyniku mielenia ziarna zbóż. Mąkę wykorzystuję się nie tylko do wyrobów piekarniczych, cukierniczych ale również do celów przemysłowych oraz na paszę dla zwierząt. Mąka zawiera węglowodany (fruktoza, glukoza), tłuszcze (ok. 1,5%), białko, błonnik pokarmowy, skrobię, witaminy z grupy B oraz substancje mineralne (magnez, potas, żelazo, sód, fosfor, miedź). Wyróżnia się mąki chlebowe powstające z żyta i pszenicy, które wykorzystuje się do wyrobu chleba, wyrobów cukierniczych i piekarniczych oraz mąki niechlebowe powstające z mielenia pszenżyta, jęczmienia, kukurydzy, owsa, gryki, soi, ryżu i innych roślin. Mąki niechlebowe wykorzystuje się jako dodatek do mąk chlebowych do wyrobów chleba.

Mąkę dzieli się na typy 450-2000. Typ określa zawartość substancji mineralnych. Np. typ mąki 450 – określa zawartość 0,45% składników mineralnych, zaś typ 2000- 2%. Im niższy typ mąki, tym jej barwa będzie bielsza. Im wyższy typ mąki, tym jej kolor będzie ciemniejszy.

Podstawowe typy mąk pszennych:

1. mąka tortowa, typ 405 – polecana do ciast biszkoptowych oraz tortów.

2. mąka tortowa, typ 450 – polecana do ciast biszkoptowych, tortów, ciast ucieranych, półkruchych oraz francuskich.

3. mąka poznańska, typ 500 – polecana do ciast kluskowych, pierogowych, na pizzę, a także do zasmażek i sosów.

4. mąka wrocławska, typ 500 – polecana do naleśników, omletów, do ciast francuskich i półfrancuskich, ciast drożdżowych oraz do sosów, zup i zasmażek.

5. mąka krupczatka, typ 500 – polecana do ciast kruchych, półkruchych, parzonych, do makaronu oraz do ciast z owocami.

6. mąka luksusowa, typ 550 – polecana do ciast drożdżowych i smażonych oraz do klusek, placków i zasmażek.

7. mąka bułkowa typ 650 – polecana do bułek, ciemnych ciast (pierniki, ciasta miodowe), chałek oraz do zagęszczania sosów i zup.

8. mąka chlebowa typ 750 – polecana do pieczywo i do ciasta na pizzę.

9. mąka sitkowa typ 1400 – polecana do pieczywa.

10. mąka graham – typ 1850 – polecana do chleba i bułek.

11. mąka razowa typ 2000 – polecana do pieczywa.

12. mąka z pełnego przemiału typ 3000 – polecana do pieczywa.

Rodzaje mąki żytniej:

typ 580 – bułki, makaron, jasny chleb żytni.

typ 650 – bułki, chleb mieszany, chleb żytni.

typ 800 – chleb mieszany, żytni, pierniki.

typ 950 – chleb razowy.

mąka sitkowa typ 1400 – chleb razowy

mąka starogardzka typ 1850 – chleb razowy

mąka razowa typ 2000 – chleb razowy.

Płatki zbożowe

Często jadamy je na śniadanie z dodatkiem mleka lub jogurtu, z dodatkiem owoców i bakalii. Płatki zbożowe powstają różnych gatunków zbóż, jak kukurydza, jęczmień, owies, orkisz czy żyto.

Rodzaje płatków zbożowych:

1. kukurydziane – bardzo popularne szczególnie wśród dzieci. Wystarczy zalać mlekiem, posłodzić cukrem lub miodem i są gotowe do spożycia. Nie zawierają glutenu, są bogatym źródłem błonnika i minerałów ( m in. magnez, żelazo, potas). Kaloryczność: 363 kcal/100g.

2. owsiane – mają sporo błonnika i witamin z grupy B. Działają ogólnie wzmacniająco na organizm. Najlepiej wybierać płatki owsiane zwykłe, gdyż są najmniej przetworzone, ewentualnie płatki owsiane górskie. Najbardziej przetworzone są płatki owsiane błyskawiczne. Kaloryczność: 390 kcal/100g.

3. jaglane – nie zawierają glutenu. Są bogate w kwas krzemowy, cynk, lecytynę oraz witaminy z grupy B i witaminę E. Mają delikatny smak i chrupką strukturę. Korzystnie wpływają na układ nerwowy i układ trawienny. Kaloryczność: 363 kcal/100g.

4. jęczmienne – są lekkostrawne i pomocne w odchudzaniu. Płatki jęczmienne zawierają sporo witamin z grupy B oraz witaminę E. Kaloryczność: 355 kcal/100.

5. orkiszowe – są lekkostrawne i mają ciekawy orzechowy posmak, działają ogólnie wzmacniająco. Płatki orkiszowe zawierają witaminy (A, z grupy B, D, E, PP), minerały (cynk, selen, magnez, fosfor, żelazo, potas, wapń, miedź), kwas krzemowy, błonnik pokarmowy, a także thiocyanat (rodanid) – substancję wzmacniającą układ odpornościowy. Kaloryczność: 330 kcal/100g.

6. ryżowe – nie zawierają glutenu. Mają niewielką zawartość tłuszczu, dlatego są polecane osobom dbającym o linię. Płatki ryżowe są bogate w witaminy z grupy B, błonnik oraz w żelazo, wapń, potas, magnez, cynk i miedź. Kaloryczność: 361 kcal/100g.

7. pszenne – są bogate w błonnik, przez co korzystnie wpływają na przemianę materii. Płatki pszenne zawierają witaminy z grupy B, witaminę C, D i E, fosfor, magnez, wapń, cynk, potas i żelazo, ponadto niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe oraz skrobię. Kaloryczność: 385 kcal/100g.

8. żytnie – działają antynowotworowo. Są bogate w magnez, żelazo, wapń, potas oraz witaminy z grupy B i witaminę E. Korzystnie wpływają na przemianę materii. Kaloryczność: 343 kcal/100g.

9. gryczane – nie zawierają glutenu. Są bogate w magnez, wapń, żelazo, siarkę oraz witaminy z grupy B, witaminy C i E. Płatki gryczane zawierają lizynę, substancję odpowiedzialną za prawidłową pracę mózgu. Dlatego są polecane osobom uczącym się i intensywnie pracującym umysłowo. Kaloryczność: 340 kcal/100g.

10. muesli /musli – to mieszanka płatków zbożowych bakalii i suszonych owoców (czasem kandyzowanych). Jada się ją z mlekiem lub z jogurtem. Kaloryczność: 320-400kcal/100g.

Jak gotować płatki zbożowe?

Płatki kukurydziane nie wymagają gotowania. Wystarczy je tylko zalać mlekiem. Podobnie płatki owsiane błyskawiczne wystarczy zalać mlekiem bądź jogurtem. Płatki zbożowe gotuje się na mleku lub wodzie ze szczyptą soli. Gotuje się je na wolnym ogniu kilka minut,często mieszając. Powinny wyraźnie zgęstnieć i wchłonąć cały płyn.

Helen G.

Helen G.

Gotowanie sprawia mi ogromną radość. Lubię poznawać nowe smaki i eksperymentować w kuchni. Na stronie znajdziesz proste i czytelne przepisy na domowe potrawy, także dla początkujących w kuchni oraz artykuły z zakresu zdrowego odżywiania. Serdecznie zapraszam:)

Podobne przepisy

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Back to top button